27 Mayıs 2011 Cuma

Dionysos

Değer verdiğim bir arkadaşımın isteği üzerine  :)

 Hermes ve bebek Dionysos - Praksiteles

Dionysos, Bakkhos olarak da adlandırılan ve Roma’nın eski italik tanrılarından Liber Pater ile özdeşleştirilmiş olan klasik dönemde bağ, şarap ve mistik vecd tanrısıdır. Efsanesi karışıktır çünkü yalnız Yunanistan’dan değil komşu ülkelerden de alınan çeşitli unsurlarla kendi içinde birleşir.

Dionysos Zeus ile Semele’nin (Kadmos ve Harmonia’nın kızı) oğludur Bu durumda Apollon, Hermes, Artemis gibi ikinci kuşak Olymposlu’lardandır. Zeus’un sevgilisi Semele ondan kendisine tüm gücüyle görünmesini diledi. Semele’nin hatırını kırmayan Zeus bunu yerine getirdi, ancak aşığının çevresinin saran şimşeklerin görüntüsüne dayanamadı ve yıldırıma çarpılarak öldü. Zeus Semele’nin karnında taşıdığı henüz 6 aylık bebeğini hemen çıkardı ve kalçasına dikti. Süresi dolduğunda çocuğu tam şeklini almış olarak oradan çıkardı. Bu çocuk küçük Dionysos’tu yani iki kere doğan tanrıydı (Dionysos Yunanca etimolojik olrak iki kere doğan anlamına gelmektedir). Çocuk Hermes’e emanet edildi. Hermes de onu büyütmeleri için Orkhomenos kralı Athamas ile karsı İno’ya verdi. Zeus’un kıskanç karısı Hera’nın hışmından korunması için çocuğa kız elbiseleri giydirmelerini söyledi. Ne var ki Hera buna kanmadı İno ve Athamas’ı delirtti. Zeus bu kez çocuğu Afrika’daki Nysa adlı ülkeye gönderdi ve büyütmeleri için nymphalara verdi. Zeus bu kez Hera’nın onu tanımaması için oğlağa dönüştürdü. Bu epizot kültün önemli figürü oğlağı açıklamaktadır ayrıca Nysa adı Dionysos adının az çok bir etimolojisini vermektedir.

Ergenlik çağına gelen Dionysos üzümü ve ondan nasıl yaralanacağını keşfetti. Ama, Hera onu delirtti, Dionysos delirmiş bir halde Mısır ile Suriye arasında dolaşmaya başladı. Böylece Asya kıyılarını aşarak Phrygia’ya ulaşır, orada Tanrıça Kybele tarafından kabul edildi. Kybele onu arındırarak kendi kültünün ritleri hakkında bilgilendirirdi ve böylece delilikten kurtuldu. Trakya’ya giden Dionysos kral Lykourgos tarafından kötü karşılandı. Lykourgos tanrıyı hapsetmeye çalıştı ama başarılı olamadı. Çünkü Dionysos kendisine denizde bir barınak veren Nereus kızı Thetis’in yanına kaçtı. Bu sefer Lykourgos delirdi, Dionysos’un kutsal bitkisi asma kütüğünü kestiğini sanarak kendi kendi bacağını, oğlunun ellerini ve ayaklarını kesti. Aklı başına geldiğinde ülkesinin lanetlendiği gördü. Kahin bu lanetin kalkması için Dionysos’un öfkesinin yatışması gerektiğini bunun da Lykourgos’un öldürülmesi ile olacağını söyledi. Halk Lykourgos’un ellerini bacaklarını dört ata bağlayıp kopartmak suretiyle kahinin sözünü yerine getirdi.

Daha sonra Dionysos ölüler ülkesine gidip annesi Semele’i bulmak ister. Dipsiz bir göl olan buradan kestirme hadese gittiğine inanılan Lerne gölünün yanına gelir. Yolu bilmediği için Prosymnos adında birine yolu sormak zorunda kalır. O da bu hizmetine karşılık dönüşte kendisini ödüllendirmesini istedi. Tanrı bunu kabul ettiyse de bunu yerine getiremedi çünkü tekrar yeryüzüne çıktığında Prsymnos ölmüştü. Ancak bunun yerine mezarına özel bir sopa saplayarak sözünü yerine getirmeye çalıştı. Hades’ten annesini bırakmasını istedi Hades ise sevdiği bir şeyi ona verirse bırakacağını söyledi Bunun üzerine en gözde bitkilerinden mersini bıraktı.

Şarap ve ilham tanrısı olan Dionysos’un şerefine tantanalı geçit alayları düzenlenirdi. Bu geçit alaylarında bereket ve toprak cinleri maskelerle canlandırılmış olarak yer alırlardı. Bu kortejler daha düzenli bir şekil altında tiyatro (komedi, tragedya ve satirik dram) temsillerinin doğmasına yol açmıştır.

Roma’da Dionysos mysterleri aşırı serbestlikleri orgiastik karakterleri nedeniyle taraftar topladı. Roma senatosu İ.Ö. 186’da Bakkhanalların kutlanmasını yasakladı. Böylece gizli bir din haline dönüştü.


Bacchus - Caravaggio

LinkWithin

Related Posts with Thumbnails